فساد در ترکیه ، مرگبارتراز زلزله
فساددرترکیه،مرگبارتراززلزله
"انتاکیه" شهری درجنوب ترکیه ، دراثرزلزله ی اخیر ویران شد وهزاران نفرنیزدراثرنرسیدن کمکهای امدادی جان باختند. قدرت این زلزله معادل 130 بمب اتمی بود ولرزش آن حتی در گرینلند نیز احساس شد. سازه های عمومی مانند بیمارستانها، پلها ، کلانتریها ، مدارس ، شهرداریها وفرودگاهها، که بایددرزمره ی محکمترین سازه های هرکشورباشند، همه درمناطق زلزله زده ی ترکیه، فروریختند. بدین ترتیب ، همراه بااجساد جان باختگان این زلزله ، وعده های " رجب طیب اردوغان" درباره ی حکمرانی خوب نیز، زیرخروارها خاک مدفون گردید. زلزله یکباردیگرنشان داد که وعده های حزب " عدالت وتوسعه"(AKP) درمورد کشورعاری ازفساد ، دولت پاسخگو ، ورفع نیازهای مردم ، همه پوچ بوده اند. این حزب تازه تاسیس که درسال2002 ، بارای قاطع مردم به قدرت رسید ، قول داد شفافیت پیشه کند و اقتصاد ویران ترکیه رااحیاء نماید. دولت جدید ، باتکیه براعتبارات ارزان خارجی ، بخش ساختمان رافعال کرد ودرسراسرکشور،دست به ساخت وساز گسترده ی برج های تجاری، مجتمع های مسکونی ، بیمارستان ، آموزشگاه وغیره زد تاازاین طریق چرخ اقتصاد رابه حرکت درآورد. پس ازلزله ی مهیب سال 1999 درشمالغرب ترکیه ، که به جان باختن هزاران نفردراثرتعلل نیروهای امدادرسان انجامید ، رجب طیب اردوغان ، فساد شایع ، بی عملی دولت وپاسخگونبودن مقامات دولتی راعلت بروز این فاجعه ذکرکرد وقول داد که اگربه حکومت برسد ، همه چیزرابسرعت تغییرداده ومبارزه ی بی امان بافساد راآغازکند تاکشوری عاری ازفساد بسازد. زلزله ی 1999 استانبول ، بیش از17 هزارکشته برجای گذاشت. پس ازاین زلزله ، دولت " مالیات برزلزله" وضع کردتا عواید حاصل ازآن را صرف آماده سازی کشوری نماید که برروی دوگسل بزرگ زلزله قراردارد. اما باگذشت این سالها ، هیچکس نفهمید که مالیات برزلزله که مبلغ آن تاقبل اززلزله ی اخیر، به سه میلیارددلار درسال می رسید، چگونه هزینه شد.
روزها، ماهها وسالها گذشتند وهیچ چیزتغییرنکرد. اختلاف درائتلاف حاکم بالا گرفت وتصمیم سازی دولت رافلج کرد. اردوغان درمدت دودهه حکومت خویش ، قدرت رادردست خود متمرکزکرد، نهادهای دولتی راازمخالفان خویش پاکسازی نمود وعناصروابسته به خود را درراس امورنهاد. او اکثر سازمانهای جامعه ی مدنی راتعطیل کرد وحلقه ی کوچکی ازوفاداران وسرسپردگان رابه دورخود جمع نمود. مجموعه ی این عوامل ، راه رابرای فاجعه ی اخیرهموارکرد. اندازه ی این زلزله ، مرگباربود اما تحقیقات آکادمیک نشان می دهد که زلزله درکشورهائی که غرق درفساد می باشند، تلفات بیشتری می گیرد. اقتصاد ترکیه دردوران اردوغان، باتکیه بررونق ساخت وساز رشد کرد. او جمع کوچکی ازنزدیکان خود را دراین بخش به کارگماشت وپروژه های زیربنائی را، بدون رعایت اصل رقابت ومناقصه ، به ایشان سپرد. این کمپانیها نیز، بانقض مکررقوانین ونادیده گرفتن مقررات ساختمانی ، زیرساختها ومجتمع های مسکونی رابه نحوی ساختند که همه درزلزله ی اخیر ویران شدند. دراستان " هاتای" که یکی ازآسیب دیده ترین مناطق زلزله است ، ساختمانهای مسکونی ،بیمارستانها وحتی دفتر محلی " سازمان مدیریت بلایای اضطراری" وابسته به نهاد ریاست جمهوری، به شدت صدمه دیدند. همه ی این ساختمانها، توسط نزدیکان رجب طیب اردوغان ساخته شده بودند. تنها باند فرودگاه این شهر که توسط یک شرکت وابسته به اردوغان ، وبدون انجام مطالعات جغرافیائی وزمین شناسی لازم ساخته شده بود، شکاف برداشت. مقاطعه کاران پروژه های زیربنائی ، که به پشتیبانی اردوغان مستظهربودند، استانداردهای ایمنی رانادیده گرفته وفاجعه آفریدند. سال گذشته ، شهر " اسپارتا "(Isparta) واقع درغرب ترکیه ، دچاربرف وکولاک شد وخسارات سنگینی رامتحمل گردید. مردم این شهر، هفته ها بدون برق باقی ماندند وتلفات جانی فراوانی رامتحمل گردیدند. حزب عدالت وتوسعه ، خدمات شهری اسپارتا را به بخش خصوصی واگذارکرده بود وبسیاری ازدارائیهای دولتی این شهررانیز به " هلدینگ چنگیز " و " هلدینگ کولین " فروخته بود که هردو ازنزدیکان اردوغان می باشند. این شرکتها ، هیچ اقدامی برای جلوگیری ازفاجعه وامدادرسانی به آسیب دیدگان انجام ندادند. اعتراضات مردم واحزاب مخالف نسبت به فساددرسیستم مدیریت مناقصه های دولتی نیز، به جائی نرسید. درسال 2018 نیز بعلت کوتاهی درنگهداری خطوط وابنیه ی راه آهن ، یک قطار درحوالی شهر" کورلو " ازخط خارج شد و25 کشته برجای گذاشت. درسال 2014 نیز 301 معدنکار درشهر " سوما" براثرانفجار معدن کشته شدند. رئیس هلدینگ سوما ،ازنزدیکان اردوغان بود. این معدن ، دردوران خصوصی سازی ، به ثمن بخس به " الپ گورکان" واگذارشده بود. معدنکاران اظهارداشتند که تدابیرایمنی کافی توسط این هلدینگ ، پیش بینی نشده بود. 20 روزقبل ازاین فاجعه ، حزب عدالت وتوسعه ، طرح پارلمان رابرای تحقیق وتفحص ازاین معدن را رد کرده بود.
استانداردهای ایمنی ساخت وساز درترکیه ، برروی کاغذ ، ازمعتبرترین استانداردهای جهان می باشد که دائماً نیزبه روزمی شود. مثلاً به موجب آخرین ضوابط به تصویب رسیده ، بتون باید باتیرآهن تقویت شود ودیوارهای حمّال وستونها ، باید به نحوی تعبیه شوند که درصورت ریزش سقف ، برسطوح پائین تر فشاروارد نشود. اما سالهاست که زمین شناسان ، برنامه ریزان شهری ، مهندسین وکارشناسان زلزله درداخل وخارج ازترکیه ، نسبت به عدم اجرای این ضوابط هشدارمی دهند. به گفته ی آنها ، تخلفات ساختمانی درترکیه ، نادیده گرفته می شود وسرمایه گذاران برای کاستن ازهزینه ها ، ضوابط ایمنی را رعایت نمی کنند. عدم رعایت مقررات وضوابط ایمنی توسط دست نشاندگان اردوغان ازیکسو، وبی عملی وکندی پاسخگوئی نهادهای دولتی امدادرسان ازسوی دیگر، موجب بالارفتن نرخ تلفات درحوادث اخیراین کشورگردیده است. درسال2021 ، درپی آتش سوزی درجنگلهای جنوب ترکیه، تعدادی جان باختند وهزاران نفرنیزازخانه وکاشانه ی خود آواره شدند. دولت اردوغان ، بخاطرعدم آمادگی درمقابله باآتش سوزیهای گسترده ، مورد انتقاد مردم وکارشناسان قرارگرفت. دولت درحالیکه میلیاردها دلار رابه جیب شرکتهای ساختمانی وابسته به خود سرازیر می کند ومیلیاردها دلارمنابع مربوط به صندوق " مالیات برزلزله" رانیزحیف ومیل می کند، ازتدارک چند فروند هواپیمای آبپاش عاجزمانده است. دولت ، بعدها پذیرفت که ترکیه فاقد ناوگان هوائی آتش نشانی می باشد. پاسخ دولت به زلزله ی اخیرنیز، کند وغیرموثربود. امدادرسانان دولتی ، تنها 48 ساعت بعد ازوقوع زلزله، ازراه رسیدند. ارتش ترکیه می توانست بسیارموثرواقع شود اما اردوغان، دراعزام ارتشیان به مناطق زلزله زده ، تعلل بسیارکرد. سازمانهای جامعه ی مدنی ترکیه ، که درزلزله ی سال1999 ، بسیارموثر وپررنگ درصحنه ی امدادرسانی ظاهرشده بودند، این بار حضورندارند وتمامی این کمبودها ، ناشی ازسیاست تمرکزقدرت دردست اردوغان ، واگذاری پستهای دولتی به نزدیکان وبستگان ، وسرکوب سازمانهای جامعه ی مدنی می باشد.
برای کشوری چون ترکیه که برروی خط زلزله قراردارد، " سازمان مدیریت بلایای غیرمترقّبه" (AFAD) ، نهادی بسیارمهم وحیاتی محسوب می شود. اما اکنون ، بودجه ی این سازمان ، بسیارکمتراز بودجه ی نهاد امورمذهبی است که وابسته به نهاد ریاست جمهوری می باشد. این نهاد که توسط اردوغان وبرای نظارت برامورمذهبی کشورتاسیس شد، رفته رفته به ابزاری برای کسب مشروعیت مذهبی دولت وتوجیه سیاستهای دولتی تبدیل شد. ریاست فعلی سازمان مدیریت بلایای اضطراری، به یک فارغ التحصیل رشته ی الهیات سپرده شده که هیچ تخصص وتجربه ای درمدیریت بلایای طبیعی ندارد. ارتش ترکیه که ازهمان آغاز زلزله ی سال1999 درصحنه حضورداشت وعملیات امداد ونجات راانجام داد، پس ازکودتای 2016 بسیارتضعیف شد واردوغان ، قانونی راکه به ارتش اجازه می داد درمواقع اضطراری، بلافاصله وبدون دریافت دستور، به کمک آسیب دیدگان بشتابد ، لغو کرد واین یکی ازعوامل کندی حضورارتش درصحنه ی امدادرسانی به آسیب دیدگان زلزله ی اخیربود. ازاین گذشته ، طرح بخشودگی تخلفات ساختمانی که ازدهه ی 1960 تاکنون درترکیه اجراء می شود، وبه مالکان ساختمانهای فاقد مجوزایمنی وساختمانی ، درازای پرداخت جریمه ، معافیت ازتعقیب وبخشودگی اعطاء می نماید ، درافزایش بناهای غیراستاندارد وخسارات وارده برمردم ، نقش دارد. چند روزقبل از زلزله ی اخیر، رسانه های ترکیه اعلام کردند که دورجدید طرح بخشودگی ، قراراست به اجراء درآید. به گفته ی رئیس انجمن مهندسین ومعماران استانبول ، تاکنون 75 هزارساختمان فاقد مجوز در10 استان ترکیه، ازاین بخشودگی بهره مند گردیده اند که 25 هزار واحد ازساختمانهای ویران شده درزلزله ی اخیر، درزمره ی همین بناها می باشند.
زلزله های شدید، جان انسانها رامی گیرند اما درکشورهائی چون ترکیه که مقررات ساخت وسازرعایت نمی شود، افراد غیرمتخصص درمشاغل کلیدی قرارمی گیرند، نهادهای مستقل دولتی وجود ندارند، سازمانهای مدنی تحت فشارقراردارند ومنافع نخبگان فاسد برمنافع عمومی اولویت دارد، این تلفات دوچندان می گردد. درشرائطی که مردم ترکیه ، ازاین مصیبت رنج می برند ، رجب طیب اردوغان ، برصفحه ی تلویزیون ظاهرشده وبی شرمانه ازمردم می خواهد تا " تقدیر" رابپذیرند. دست خونین اردوغان ، درهمه ی حوادث مصیبت باردودهه ی اخیرترکیه ، دیده می شود. ازهمان زمانی که او شهرداراستانبول وسپس نخست وزیرترکیه بود ، روابط نزدیکی با باصنعت ساختمان این کشوربرقرارکرد. این روابط هرروز مستحکم تر شد وگسترش یافت تااینکه به فاجعه ی اخیرانجامید.